İran’da,
Mahsa Amani’nin
ölümü ile başlayan protestolar, “diktatöre ölüm” sloganlarıyla ölümlerin yaşandığı, çok güçlü
bir halk eylemine dönüşerek, on günü aşkın bir süredir devam ediyor. Ülke
içerisindeki İranlı kadınların gerçekleştirdiği protestolar, birçok ülke tarafından
da yakından takip ediliyor. Özellikle Batılı toplumlarda pek çok kadının saç kesme
videoları, çeşitli yürüyüşleri ile destekleniyor. İran hükümeti ise
protestolara internet kesme, ev baskınları şeklinde uygulamalarla karşılık
veriyor.
Olayın, sivil halk ve kadınlar açısından ne şekilde ilerleyeceği
büyük bir merak konusu. Nitekim olaylar üzerine geliştirilen çok sayıda olasılık
bulunuyor. Bunlardan en dikkat çekici olanı ise Batılı
feministlerin konuya olan ilgisi.
Ortadoğu’da
pek çok kadının karşı karşıya kaldığı şiddet, taciz ve öldürülme haberleri
bulunmasına rağmen, Mahsa Amini’nin
ölümüne kadar bu olaylara gösterilen tepkilerin sınırlı olduğu görülüyor. Bu yönüyle
Batılı feministlerin, İran’da
gerçekleşen eylemlere göstermiş olduğu destek iki şekilde açıklanabilmekte.
İran’da
yaşanılan olaylara ve İran’daki
kadın hareketine ilişkin haberlerin çoğunun duyurulmaması. Gelen bu sınırlı haberlerin, muhalefetin oluşturduğu tek
bir kanaldan besleniyor olması. Bu durum ayrıca haberlerin doğruluğuna ilişkin de şüpheler
oluşturuyor ve Batılı feministlerin sınırlı ve güvenirliliği sorgulanan haber
kaynaklarından yola çıkarak eylemlerde bulunmasıyla sonuçlanıyor.
Peki bu iki sebep dikkate alındığında feminist eylemlerin
siyasi, dini ve toplumsal açıdan yönlendirildiği söylenebilir mi? Bu soruya yanıt
aramadan önce günümüze kadar feminist ideolojinin geçirdiği evrelere bakılması
gerekiyor.
Feminizmi, kadınların toplumsal yaşamdaki rolünü genişleterek,
erkeklere tanınmış olan siyasal, ekonomik ve toplumsal haklara sahip olmalarını
talep eden bir doktrin olarak tanımlayan Andre Michel[1], burada feminizmin ne amaçla ortaya çıktığını da belirtmekte[2]. Her ne kadar günümüzde hem toplumsal hem de politik
bir harekete evrilmiş olsa da feminizm, aslında lokal düzlemde kendini gösteren
oy hakkı talebi ile başlamış bir toplumsal hareket. Aydınlanma ve Akılcılık
Çağı’nın etkisiyle oy kullanma, eğitim ve kamusal hizmetlere katılma gibi kadınların
insan hakları talepleriyle gelişim göstermeye başlamış olan feminizmin, ayrıca döneminin
ideolojisine göre de şekillendiğini belirtmek gerek. Lokal ve global düzlemdeki
değişimler ile oluşan sosyal, siyasal ve toplumsal etkiler ve ideolojiler
feminizmi dönüştürerek bugüne getirmekte [3]. Öyleki dönemin ideolojileri kapsamında liberal feminizm,
sosyalist feminizm, Marxist feminizm, radikal feminizm, siyah feminizm, dijital
feminizm gibi pek çok türe ayrılmakta [4].
Günümüze gelindiğinde özellikle İkinci Dünya Savaşı’ndan
sonra ideolojilerin içlerinin boşaltılması feminizmi de etkisi altına almış durumda.
Dönemin ideolojilerinden etkilenerek şekillenen feminizminse içleri boşaltılan
ideolojilerden bağımsızlaşarak dönemin şartlarına uyarlandığı görülüyor. Tıpkı liberal
feminizmden dijital feminizme dönüşmesi gibi.
Sanallaşan dünyada pek çok düşüncenin,
inancın, geleneğin, kimliğin sosyal medya içerisinde kendine yer bulduğu bir dönem
söz konusu. Elbette feminist düşünce ve eylemler de sosyal medya içerisinde
kendisini gösteriyor. Feminizm içerisinde yeni dönem olarak görülen dijital
feminizmin, toplumun sanallaşması ile ortaya çıkan bir kavram olduğunu söylemek
mümkün. Sanallaşan dünya ile reel toplumun çevrimdışı feminist mücadelesine, sanal toplumun çevrimiçi
mücadelesinin de eklendiği görülmekte. Feminist mücadele artık sanal ortamda
paylaşılan içeriklerin çoğaltılması, e-dilekçelerin oluşturulması, çeşitli kişisel
veya kurumsal hesaplar aracılığıyla organize olunması, bir davranışı kamera karşısına
geçerek sergileme ve bunu yayınlama gibi pek çok sanal yöntemle de devam ettiği
gözlemleniyor. #MeToo ve Time’s
Up hareketleri de cinsel saldırı ve cinsel şiddete
karşı bir ifşa hareketi olarak Amerika’da başlayan ve bütün dünyaya yayılan bir hareket olarak tanımlanıyor.
Sosyal medyanın yaygınlaşmasının, feminist hareketleri
dijital platforma taşıdığı görülüyor. Dijital platformlarda ortaya çıkan
feminist eylemler ise yeni bir dalga olarak adlandırılmasında etkili olmuş ve
literatürde yerini almıştır. Ancak temelde belirli bir ideolojiden beslenmiyor,
sadece dönem içerisinde yaşanan olaylara karşı tepkisel eylemler gerçekleştiriliyor.
Bu nedenle dijital feminizm olarak nitelendirilen yeni dönem feministlerin
oldukça fazla eleştirildiğini söylemek de mümkün [5].
Sosyal medya aracılığı ile yürütülen feminist eylemlerin
son dönem örneğini ise Mahsa Amini’nin
ölümü üzerine gerçekleştirilen saç kesme ve başörtüsü yakma gösterileri oluşturuyor.
İşte tam da bu noktada feminist eylemlerin sosyal medya üzerinden gerçekleştirilmesinin
taşıdığı risklerden söz etmek gerekir.
Türkiye’de
kadın cinayeti veya şiddetine ilişkin karşımıza çıkan her haberin ardından, özellikle
sosyal medya üzerinde kendini feminist olarak tanımlayan kişiler, söz konusu
haberlere ilişkin tepkilerini ortaya koyuyor. Ancak haberlerin etkisini
yitirmesi ile kendi asıl kimliklerine döndüklerinde feminizmin tam tersi bir
kimliğe sahip oldukları görülüyor. Bu açıdan sosyal medyanın içerisinde oluşturulan
bir kimlik karmaşası da oluşmakla kişinin pek çok kimliğe büründüğü gözlemlenebiliyor.
O halde paylaşımları sağlayan kişilerin gerçek kimliklerinden ve
ideolojilerinden haberdar olmama durumundan söz etmek mümkün.
Sanal dünyada
bir kişinin birden fazla ve/veya sahte hesapların arkasına sığınması feminist
eylemleri organize eden kişilerin gerçekliği, hatta yaşanılan olaylar üzerine
ortaya çıkarılan görüntülerin bile gerçekliği sorgulanmasına yol açıyor.
O halde Batılı feministlerin sınırlı ve/veya belirlenmiş haber
kaynağından yola çıktığı sonucuna ulaşılabilir. Diğer bir ifade ile siyasi amaçlar
doğrultusunda feministlerin tepki oluşturacağı haberlerin ön plana çıkarılmasıyla,
kadınlar ve çocuklar üzerinden amaçların gerçekleştirilmesi düşünülebilir. İran’da yaşanan protestoların, Batı’daki feministler tarafından
desteklenmesinin temel sebebinin de bu şekilde açıklanma durumu güçleniyor.
Mahsa Amini’nin
öldürülmesinin göz önüne çıkartılarak tepki toplamasını sağlayan kaynağın kim
ya da kimler olduğunun belirsizliği şimdiye kadar devam eden sessizliğin neden
bozulduğu noktasında da ipucu veriyor. Elde edilen ipuçları toplandığında ise
sessizliğin gerçekleşen bir ölüm nedeniyle bozulmadığı, ön plana çıkarılan
haberlere gelen tepkilerle iç karışıklığın planlandığı ve siyasi amaçlar doğrultusunda
eylemlerin şekillendirildiği iddiası güçleniyor.
-----
[1] Andre Michel (22 Eylül 1920 – 8 Şubat 2022), Fransız sosyolog ve feminist yazar.
[2] Michel, A. (1984), Feminizm, (Çev. Şirin Tekeli), İstanbul: Kadın Çevresi Yayınları.
[3]
https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/269956 [4] Donavan, J. (2021). Feminist Teori. İstanbul: İletişim Yayınları.; Dural, A. B. ve Eyidiker, U. (2020). ''Osmanlı'dan Erken Cumhuriyete Türkiye'de Feminizmin Tarihsel Kökenleri'', Siyasi, Sosyal ve Kültürel Yönleriyle Türkiye ve Rusya (Ed. Osman Köse) içinde, (131-147 ss.) Cilt:4, Ankara, Berikan Yayınevi.
[5] Sollee, K. (2015). 6 Things To Know About 4th Wave Feminism. 2022
https://www.bustle.com/articles/119524-6-things-to-know-about-4th-wave-feminism
---
Kaliteli içeriklerimizin devam edebilmesi için Patreon linki üzerinden bize bir kahve ısmarlamanız size hiçbir şey kaybettirmeyecekken bize çok şey kazandıracak.
https://www.patreon.com/kitapdedektifiyiz
Yorumlar
Yorum Gönder