Kitap dedektifiyiz

    "Devrimin Beyaz Küheylanı" belgesel filmi ilk olarak, Deniz Gezmiş, Hüseyin İnan ve Yusuf Aslan'ın idamının 50. Yıldönümünde, izleyicilere sunuldu. 2022 yılına ait günlerde bu etkileyici belgesel, 68 kuşağının devrimci hareketinin izlerini takip ederek geçmişe bir yolculuk sundu.   Diğer adı Beyaz Motosiklet olan Devrimin Beyaz Küheylanı belgesel filmiyle 2 – 7 Mayıs arasında gerçekleşen Uluslararası İşçi Filmleri Festivalinde benim karşıma çıkmasına rağmen, çok sayıda festivale dahil oldu.     Aslı Esma Karaca'nın yönettiği film, Deniz, Hüseyin ve Yusuf’un dava arkadaşı Tayfur Cinemre'nin motosikletiyle gerçekleştirdiği yolculuğu izleyicilere aktarıyor. Cinemre'nin ODTÜ'den başlayan ve işkencehaneler, hapishaneler ve kaybedilen arkadaşlarının izlerini taşıyan yolculuk, 68 kuşağının tutkulu mücadelesini ve fedakarlıklarını detaylı bir şekilde yansıtıyor.   Güvenlik gerekçesiyle döneme ait fotoğraf ve videoların bulunmamasının yarattığı sıkıntıdan

    Cem Karaca, Derdiyoklar, Muhabbet, Killa Hakan, Kabus Kerim ve Derya Yıldırım gibi isimlerin ortak özelliği Almanya’ya göçmüş olmaları. Almanya, kimilerinin ilk toprağı, kimilerinin de ikinci.   1961’de çıkan yasayla Almanya’ya göçenlerin hikayesini çoğu kişi bilir. Bazen akrabalarımız olur onlar, bazen tanıdığımız, eşimiz, dostumuz. İyi ama göç ne demek?   Bir Kitapdedektifiyiz klasiği olarak “göç” kelimesinin kökenini incelemekle başlamak gerek.   TDK’ya göre göç, “ekonomik, toplumsal, siyasi sebeplerle bireylerin veya toplulukların bir ülkeden başka bir ülkeye, bir yerleşim yerinden başka bir yerleşim yerine gitme işi, taşınma, hicret, muhaceret.” [1]   Nişanyan Sözlük’e göreyse, “eski Türkçe kȫç “taşınma, taşınan yük”  sözcüğünden evrilmiştir. Bu sözcük Eski Türkçe yazılı örneği bulunmayan *kö- biçiminden Eski Türkçe  +Iş  ekiyle türetilmiş olabilir; ancak bu kesin değildir.” Dolayısıyla, belli bir sebeple başka bir yerleşim yerine gidenler olarak yorumlayabiliriz. Ç

      Şiire yolculuk, insana yolculuktur. Ve insan hayatın anlamıdır. Buna göre şiir adına yapıp ettiklerimizin hepsi, geçmişten bugüne “Şiir/imiz/in Belleği”ne, düşülen notlarıdır insanın.     Savaş çığırtkanlığının üst düzeyde yaşatıldığı bir döneme denk düşürülen bu tür çabalar, bir bakıma bellek yitimine ve zihinlerde yaratılmak istenen erezyona da bir müdahale sayılmalı diyorum. İster yazınsal olsun, ister bir yerden bir yere yapılan bir yolculuk, çizilen bir resim, oylumlarıyla insanı büyüleyen bir yontu, bir köy halısındaki desenlerin ardışık dizilişleri, oyalı bir mendil, tülbent, masal, öykü, mani, yakılan türkü... bütün bunlar, bir bellek oluşturma çabasıdır insanın, unutulup gitmeye karşı bir duruş.     Özelde şair, genelde sanatçı, ayağını bastığı, kökünü bulduğu toprağın insanıdır. Yaşadığı coğrafyaya benzer. Bu toprakta yetişir, filizlenip dal budak salar, sürgün verir. Ancak, şair, kendi yerelinde doğmuş, ulusal bir kimlik kazanmış olmasının çok ötesinde, i

  Müzisyen olan Anthony Burgess’e yanlış konan bir beyin tümörü tanısının yarattığı hiddetle ortaya çıkan romanlardan biri Otomatik Portakal. 1962’de yayımlanan bir distopya. İsmini İngiliz argosundaki “yüksek mertebedeki gariplikleri barındıran kişi” anlamına gelen “Queer as a clockwork orange” deyiminden alıyor. Aynı zamanda portakal saf haliyle insanlığı, otomatik ise makineleşmeyi ifade ediyor.     “Gençtik sadece.” Böyle bir iddiası var Alex’in yaptığı, hissettiği tüm vahşete karşı. Bu sadece’nin sade’si biraz fazla cakalı sanki? İşlediği tüm suçlara (hırsızlık, gasp, tecavüz, vandalizm…) bu şekilde bir meşruiyet kazandırıyor. Suça müdahale eden devlet sayesinde, hastayı hasta ederek suç işleme hissi yok edilemese de eyleme geçmesi önleniyor. Peki çivi çiviyi söküyor mu sahiden?   Kitabın ilk ve son bölümü de dahil olmak üzere birçok bölümü şu soru ile başlıyor, soru defalarca soruluyor: “Eee, ne olacak şimdi ha?” İnsanlar geceleri sokağa adım atmayı bırakın kapıları ça

İster homo sapiens sapiens diyelim isterseniz modern insan, ilkel komünal toplumdan bu yana birçok şeyin değişmesinin yanında, bundan çok daha fazlası da değişmedi. Bunun nedeni bir yana, söz konusu “değişmemezlik” durumunun bir tanesi de sınır konusu. Kâinattaki bütün varlıkların bilinçli yahut bilinçsiz olarak bir sınır algısı (fizik kanunları vs.) olduğu muhakkak. Modern insandaysa bu durumun yansıması, gelişmiş halde “özel mülkiyet” kavramı. Yine bunun daha da üst düzey halinin günümüzdeki yansıması “ülke sınırı” kavramı. Hatta daha da açık söylemek gerekirse yalnızca “ülke” olgusu. Şöyle de düşünebiliriz: bu uğurda verilen canlar. Baskı sistemi ile korunmaya çalışılan sınırlar vs. İnsanlık bu durumu öylesine içselleştirmiştir ki; en sonunda, başlangıçta coğrafi farklılıklar neticesinde oluşan kültür farklılıklarını ülke farklılıklarına bağlamayı doğal bulmuştur. Yeni gelen her nesil, başlangıçta belirttiğim her şeyi unuttu ve kendi topraklarının özel olduğunu, paha biçilmez olduğu

Mehmet Can Mertoğlu’nun yazıp yönettiği 2016 yapımı bir filmden bahsedeceğim şimdi. Bol festival ödüllü, çok metaforlu bir film “Albüm” Bir çok film sayfasına bakarsak eğer filmin konusu: “ 30’lu yaşlarının sonlarında ki çift, uzun süredir evlidir ancak çocukları olmamaktadır. Buna karşılık evlat edinmek için başvuru yaparlar ancak başvurunun ortaya çıkmasından utanırlar. Bu yüzden kadın, doğum yapacakmış gibi hamile taklidi yapıp, karnına yastıkları yerleştirir. Yetmez, eşiyle birlikte geçmişe dönük hamilelik ve doğum fotoğraf albümü yapmaya koyulurlar.” Baştan söyleyelim filmin sadece bu tarafından bakanlar oldukça yanılırlar. Zaten kısa bir özetle filmleri anlamak hiçbir zaman mümkün olmadığı gibi “albüm” filmini de sadece aile albümü olarak yorumlamak filmi çok yavan bırakır. Ki bu yavanlık filmi eleştirmeden önce filmin birazdan anlatacağım yapım aşamasında ki emeği gözden yok etmek anlamına gelir. Bu hiçbir filme yapılmamalıdır. Albüm filmine de yapılmamalıdır. Az önce bahs

Zafer Algöz’ü sinemadan tanımayan yoktur sanırım. Belki isim olarak çıkartamayanlar varsa, fotoğrafına bakınca hemen tanıyı verir. Oyunculuğu ile fazlaca güldüğüm bir kişi. Onu ilk, Ağır Roman filmi ile tanıdım. O filmde, büyük ustalar ile çalışmasından ötürü kendini çok toy gördüğü zamanlar. Yıl 1997. Ama biz daha geriye gidelim.1980’de Bursa Devlet Tiyatroları Genel Müdürlüğü tarafından açılmış gençlik kurslarına katılıp 1985’de mezun oldu. Aynı şehirde tiyatroya başladı. 1989 yılında İstanbul Devlet tiyatrolarına tayin oldu. İşte tam o zamanlarda filmler diziler bir birini kovalamaya başladı. Tabi o zamanlar yan rollerde oynuyordu ilk. Şimdi de gerçi yine yan rollerde oynuyor ama bu sefer bir farkla gayet “ustaca”.    Kitapçılarda uzun süre liste başında olan ‘haşırt dı bilekbord’ isimli kitabı, Algöz’ün yaşadıklarını yazdığı bir  kitap. İtiraf etmek gerekirse başlangıçta bu kitap çok popüler gözükmüştü gözüme. O yüzden okumamaya gayret ettim. Ama birden yurt dışında yaşayan

Çizgi filmleri çocukluğumdan beri izleyen birisi olarak, insanın hayal gücünü oldukça geliştirdiğini biliyorum. Hatta bunun yanında reklam izleyen çocukların da hayal gücünün gelişkin olduğuna dair kanıtlar mevcut. Bu durum hakkında kesin konuşabiliriz. Çünkü, bir çok ülkede yapılan araştırmalar yahut anket sonuçları bu konuda hem fikir. Bunun yanında elbette ki çizgi filmler, izleyicisine bir şeyler anlatmaya çalışıyor. Katılırsın ama katılmazsın fark etmez. Bu noktada oyuncakların durumuna çok benzerlik gösterir çizgi filmler. Hitler, iktidara gelmeden hemen önce Alman çocuklarına bir çok propaganda amaçlı oyuncak dağıtmıştı. Hatta bu oyuncakların kopyalarını İstanbul Oyuncak Müzesi’nde görebilirsiniz.  Oyuncaklarla Hitler, resmi geçit töreninde törenden bir kesit daha...  Hitler'in oyuncaklar ile Berlin'de kitapları yakma anı   Yahut, anarşist düşünceye sahip olduğu bilinen Belçikalı karikatürist Pierre Culliford’un yarattığı şirinler çizgi dizisi de

Palto dersek ne gelir aklınıza? Türk Dil Kurumu’na göre Fransızca bir isim olan palto, pa’lto kelimesinden türemiş. (paletot). Kelime anlamı ise, soğuk havalarda öbür giyeceklerin üzerine giyilen kalın kumaştan giysi. Kışın pek bir işe yarar kendileri. Ama birde palto deyince bir söz gelir akla:  “Hepimiz Gogol’un paltosundan çıktık.”  Sözün sahibi ünlü Karamazov Kardeşler’in yazarı Dostoyevski’dir bilirsiniz. Cem Karaca ise siyasi bir anlamı da olan ve içinde de palto geçen, parka üzerine bir parça yapmıştır bilirsiniz: Her akşam o köşeye asılırdı o parka Paltoya para yok ki, ondan alındı parka Her akşam o köşeye asılırdı o parka Paltoya para yok ki, ondan alındı parka Bir sabah onun sırtında çıktı gitti o parka Bir sabah onun sırtında çıktı gitti o parka Dedenin üç aylıktan alınmıştı o parka Kirli yeşil bir renkte, eskiceneydi parka Üst cebi sökülmüştü, kullanılmıştı parka Bir sabah onun sırtında çıktı gitti o parka Peki ya pantolon dediğim zaman ne gelir sizin